Legionella FAQ – 15 pytań o bakterii

Legionella jest bakterią odkrytą w roku 1976. Wywołała ona epidemię podczas Konwentu Legionu Amerykańskiego w Filadelfii, gdzie spowodowała śmierć wielu ludzi. O tej bakterii powstało z pewnością już wiele mitów. Warto zapoznać się z najczęściej zadawanymi pytaniami związanymi z tą bakterią, aby nie powielać błędnych informacji.

FAQ Legioinella

1. Co to jest Legionella?

Legionella to rodzaj bakterii, która może wywołać Legionellozę – ostre zapalenie płuc. Rozwija się w biofilmie w wodzie w temperaturze od 20⁰C do 50⁰C. Bakteria Legionella często występuje w instalacjach wodnych w budynkach, skąd poprzez wdychany aerozol może dostać się do płuc.

2. Gdzie występuje?

Bakterie w środowisku naturalnym występuje w wodach powierzchniowych (głównie strefy przybrzeżne). Można je też spotkać w instalacjach wodnych (instalacje wody zimnej, instalacje ciepłej wody użytkowej czy technologicznej).

3. Jakie choroby może powodować?

Bakterie mogą wywołać Legionellozę lub Gorączkę Pontiac.

• Legionelloza, znana również jako Choroba Legionistów to ostre zapalenie płuc. Pierwsze objawy pojawiają się po około 7-dniowym okresie inkubacji.  Typowymi objawami są mocne bóle głowy i bóle mięśniowe połączone z około 40 stopniową gorączką. Występuje mocny kaszel z wykrztuszaniem plwociny, często zabarwionej krwią. Częste są duszności oraz silny ból klatki piersiowej. Chorobie Legionistów często towarzyszą biegunka i wymioty. Bakterie mogą przenieść się na inne narządy wewnętrzne, atakując między innymi wątrobę, śledzionę, węzły chłonne lub mózg. Początkowo objawy Legionellozy są często mylone z grypą.
• Gorączka Pontiac charakteryzuje się objawami podobnymi do przeziębienia. Charakterystyczne są ból głowy, ból mięśni, gorączka i poczucie ogólnego przybicia. Nie wymaga specjalistycznego leczenia, mija samoistnie po 1-2 dniach.

4. Co to jest biofilm?

Biofilm jest złożoną strukturą wielokomórkową bakterii i innych organizmów w formie błony biologicznej. Składa się ze składników organicznych i mineralnych. Występują w niej głównie bakterie ale również glony, grzyby i pierwotniaki. Biofilm bardzo często znajduje się na ściankach rur oraz zbiorników z wodą. W biofilmie znajdują się i rozwijają bakterie, które później trafiają do wody. Skuteczne wyeliminowanie ich jest możliwe tylko poprzez usunięcie biofilmu, który znajduje się w instalacji.

5. Legionella w wodzie – skąd się bierze w instalacji?

Bakterie rozwijają się w biofilmie w instalacjach wodnych w budynkach. Niewielkie ilości bakterii mogą dotrzeć do budynku z sieci wodociągowej. Pojedyncze bakterie wnikają w biofilm, a następnie przy odpowiedniej temperaturze (20⁰C – 50⁰C) rozmnażają się i przenoszą do kolejnych fragmentów rur instalacji.

6. Jak wykryć ją w wodzie?

W celu detekcji bakterii Legionella należy zlecić badanie próbki wody akredytowanemu laboratorium.

7. Dlaczego tak trudno usunąć Legionellę z instalacji?

Legionella rozwija się w biofilmie. Bakterie są wrażliwe na wysoką temperaturę, jednak biofilm jest w stanie przetrwać nawet w bardzo gorącym środowisku. Z tego powodu powszechnie stosowana dezynfekcja termiczna nie jest w stanie zlikwidować biofilmu, w którym rozwijają się bakterie. Ich ilość zmniejsza się po przeprowadzeniu przegrzewu, jednak jest to bardzo krótkotrwałe zjawisko. Również konwencjonalne środki, takie jak chlor i inne środki chemiczne nie są skuteczne w usunięciu biofilmu. Działają powierzchniowo i nie wnikają w głąb biofilmu, gdzie rozwijają się bakterie.

8. Jak można się zarazić?

Bakteria staje się groźna dla życia i zdrowia wyłącznie, gdy dostanie się do układu oddechowego w postaci mieszaniny wodno-powietrznej zwanej aerozolem. Źródłem zakażenia może być np. prysznic lub klimatyzacja. Wypicie wody, w której znajdują się bakterie nie stanowi zagrożenia.

9. Legionella objawy

Gorączce Pontiac towarzyszą objawy grypopodobne, takie jak:

• kaszel,
• osłabienie,
• gorączka (a poprawę widać po kilku dniach).

W przypadku choroby Legionistów typowymi objawami są:

• mocne bóle głowy,
• bóle mięśniowe połączone z około 40 stopniową gorączką,
• mocny kaszel z wykrztuszaniem plwociny, często zabarwionej krwią,
• duszności,
• silny ból klatki piersiowej,
• często występuje również biegunka i wymioty.

10.Czy te bakterie są niebezpieczne?

Legionella stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Szczególnie narażone są osoby z obniżoną odpornością, dzieci oraz osoby w podeszłym wieku. Śmiertelność choroby wśród osób hospitalizowanych może sięgnąć nawet 30% [1].

bakterie legionella w płucach

11. W jakiej temperaturze ginie Legionella?

Dla większości szczepów jest to temperatura 60⁰C, jednak niektóre szczepy zdolne są do dalszego funkcjonowania nawet w 63⁰C.

Można poglądowo przyjąć, że:

• bakterie Legionella w temperatrze < 20⁰C są nieaktywne;
• Legionella w wodzie o temperaturze 20-50⁰C ma odpowiednie warunki rozwoju,
• > 60⁰C bakterie Legionella giną.

12. Jak walczyć z Legionellą w wodzie?

Liczbę bakterii Legionella można zmniejszyć poprzez stosowanie metod doraźnych. Działają one szybko, jednak pozytywne efekty są obserwowane w czasie do maksymalnie kilku tygodni. Metodami doraźnymi są między innymi przegrzew (dezynfekcja termiczna) polegający na podgrzaniu ciepłej wody użytkowej powyżej 70⁰C i dokładne przepłukanie wszystkich punktów poboru (prysznicy, umywalek itp.). Inną metodą doraźną jest zastosowanie środków chemicznych, takich jak chlor lub dwutlenek chloru. Takie substancje są w stanie zabić większość bakterii, które nie ukrywają się głęboko w biofilmie i pozwalają na obniżenie ilości bakterii występujących w wodzie.

W celu skutecznego i trwałego usunięcia Legionelli która skolonizowała instalacje konieczne jest usunięcie biofilmu, który znajduje się w instalacji. Najskuteczniejszym środkiem, który pozwala usunąć biofilm jest kombinacja jonów srebra i miedzi, dozowanych przez urządzenia Bifipro w procesie elektrolizy. Dodatnio naładowane jony wnikają do wnętrza biofilmu i sprawiają, że tworzące go mikroorganizmy umierają.

13. Jak się leczyć w przypadku zarażenia?

W leczeniu Legionellozy stosuje się antybiotykoterapie trwającą od dwóch do trzech tygodni.

14. Jak zapobiegać Legionelli w instalacji?

Pierwszą zasadą jest utrzymywanie temperatury wody ciepłej w okolicach 60⁰C. Często z uwagi na rozległość instalacji jest to utrudnione. W celach zapobiegawczych stosuje się środki zabezpieczające dozujące do wody związki uniemożliwiające rozwój bakterii. Ważnym elementem jest również eliminacja takich odcinków instalacji, w których nie ma przepływu i woda ulega zastojowi np. kawałek instalacji z zaślepioną baterią umywalkową.

15. Przepisy prawa w walce z Legionellą

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia z 7 grudnia 2017 roku określa maksymalne dopuszczalne stężenie bakterii w wodzie. Dla większości budynków wynosi on 100 jtk na 100 ml. Dla szpitali w których znajdują się osłabieni pacjenci normy są bardziej restrykcyjne i wynoszą 50 jtk 1000 ml. Badania wody w tych obiektach musza być wykonane przynajmniej 2 raz w roku. W innych budynkach przepisy mówią o obowiązku corocznego przeprowadzania badań.

W imieniu Towarzystwa Inżynierii Medycznej serdecznie polecam system Bifipro do zwalczania bakterii Legionella.

Józef Biernat
Prezes Towarzystwa Inżynierii Medycznej

Dzięki współpracy z Blue Fifty Polska w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc udało nam się rozwiązać problem Legionelli, z którym borykaliśmy się od kilku lat...

Marek Marszałkowski
Zastępca Dyrektora ds. Administracyjno-Technicznych Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc